Een ingekorte versie van dit artikel verscheen in de Hortuskrant van juni 2010.

Klasse	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade	Bedektzadigen
Clade	Eudicots (Nieuwe Tweezaadlobbigen
Clade	Asteriden
Orde	Cornales
Familie	Nyssaceae
Geslacht	Davidia
Soort	Davidia involucrata

Taxonomische indeling van Davidia involucrata

In China wordt de vaantjesboom bedreigd omdat de bevolking steeds meer ruimte nodig heeft. En dat terwijl het zo,n mooie 'bloeier' is.
Paters zijn er dol op ...

In dit nummer van de Hortuskrant over Biodiversiteit wil ik aandacht schenken aan de vaantjesboom (Davidia involucrata). Deze boom wordt in zijn oorsprongsgebied in China bedreigd door de toename van het ruimtegebruik van de plaatselijke bevolking. De vaantjesboom of zakdoekenboom is genoemd naar de grote witte schutbladeren, die rondom de bloeiwijze verschijnen. De bloeiwijzen zijn onopvallend, maar door de witte schutbladeren lijkt het of de boom grote witte bloemen heeft. De vaantjesboom werd in 1869 ontdekt door Franse pater Père David. Deze pater ontdekte ook een nieuwe hertensoort, dat naar hem het Pater Davidshert (Elaphurus davidianus) genoemd werd.

   Een overzicht van enkele bloeiwijzen, omgeven door witte schutbladeren van de vaantjesboom (Davidia involucrata) van de Hortus

   Detail van bloeiwijzen met daarom heen witter schutbladeren van de vaantjesboom (Davidia involucrata) van de Hortus

Tupelofamilie

Davidia involucrata is de enige soort uit het geslacht Davidia, een geslacht uit de tupelo familie (Nyssaceae). Deze familie valt binnen de de orde Cornales en bestaat uit 5 geslachten van bomen, waaronder het geslacht Nyssa, de tupelo boom. De tupelo boom staat bekend om zijn prachtig roodgekleurde bladeren in de herfst en is te vinden bij het bankje voor de ingang van de drieklimatenkas

Er worden binnen de soort D. involucrata twee variëteiten onderscheiden, de variëteiten involucrata en vilmoriniana. Omdat deze twee variëteiten een verschillend aantal chromosomen bevatten, kunnen ze niet met elkaar kruisen. Deze twee vormen zouden daarom ook als twee aparte soorten beschouwd kunnen worden.
D. involucrata var. vilmoriniana kwam als eerste Europa binnen, het zaad werd door een Franse pater in 1897 verzameld. De eerste boom bloeide in 1906 in Frankrijk. Ongeveer tegelijkertijd bracht een Engelse plantenjager, Edward Wilson de zaden van de variëteit involucrata in Engeland. Wilson moest zoeken in een gebied van tienduizend vierkante kilometer in centraal China en vond uiteindelijk enkele bomen, waarvan hij zaad kon winnen.

Vaantjesbomen bloeien in mei, in het begin zijn de schutbladeren rondom de bloeiwijze groen. Maar in de loop van de bloei verliezen de schutbladeren het bladgroen, waardoor ze wit worden. De gewone bladeren lijken op die van de lindeboom, maar ze zijn veel meer symmetrisch.

Mooie stinker

De boom wordt soms aangeplant om zijn decoratieve waarde, maar hij kan ook een onaangename geur verspreiden. Het opkweken van bomen uit zaad schijnt niet gemakkelijk te zijn. Er is een warme en een koude periode nodig om de zaden te laten ontkiemen. En sommige zaden ontkiemen pas na 2 of 3 jaar. De bomen bloeien gemiddeld pas na vijftien jaar. Volwassen bomen kunnen tot 20 meter hoog worden. De variëteit vilmoriniana schijnt in echte landklimaten meer winterhard te zijn dan de variëteit involucrata.

In de Hortus staat de vaantjesboom in het Hydrangeaceae- vak langs het pad, dat tussen dit perk en het Hamamelidaceae- vak loopt. Het is de variëteit vilmoriniana.

   De vaantjesboom (Davidia involucrata) staat in de Hortus in het Hydrangeaceae- vak langs het pad, dat achter in de tuin parallel aan de Hortusgracht loopt

Literatuur

Hugh Johnson
Het bomenboek
Zomer  & Keuning, Wageningen, 1975

Rolf Roos e.a.
Planten in de hoofdrol
Hortus Botanicus Amsterdam, Amsterdam, 2010

Hyperlinks naar interessante websites

Vaantjesboom
http://nl.wikipedia.org/wiki/Vaantjesboom

Davidia involucrate: seed germination
http://www.ubcbotanicalgarden.org/forums/showthread.php?t=1638

Stevens, P. F. (2001 onwards). 
Angiosperm Phylogeny Website. Version 14, July 2017 
http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/