Een ingekorte versie van dit artikel verscheen eerder in de Hortuskrant van september 2012

Klasse	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade	Bedektzadigen
Clade	Nieuwe Tweezaadlobbigen
Clade	Geavanceerde Tweezaadlobbigen
Orde	Saxifragales
Familie	Crassulaceae (Vetplantenfamilie)
Geslacht	Kalanchoe

Taxonomische indeling van Kalanchoe

Ze maken graag lange nachten, de vetplanten uit het geslacht Kalanchoe. Een soort ervan staat in de Hortus in de Drieklimatenkas. Over deze en andere soortgenoten laat Fred Triep zijn licht schijnen.

Kalanchoe is een vetplantengeslacht uit de familie Crassulaceae met ongeveer tweehonderd soorten Deze familie bevat bladsucculenten (planten met verdikte bladeren) met radiaal symmetrische bloemen die bestaan uit 5 of 4 onderdelen. Deze plantenfamilie komt wereldwijd voor op plekken, waar langdurige fysiologische droogte (poreuze gronden, halfwoestijnen) bestaat. De grootste diversiteit is te vinden in Mexico, Zuid- Afrika, Madagaskar, Macaronesia (Azoren, Madeira, Canarische eilanden, Cabo Verde) en de Himalaya.

Dik en behaard

Het geslacht Kalanchoe komt vooral uit Zuid- Afrika of Madagaskar. In tegenstelling tot de rest van de familie bestaan de bloemen hier uit vier delen, waarbij de bloemkroonbladeren tot halverwege vergroeid zijn tot een buis. Dit zijn allemaal kruiden of struiken. Kalanchoe beharensis (‘Olifant’ s oor’) is een struik, die de proporties van een boom kan aannemen. Deze struik wil ik vooral bespreken, omdat hij ook in het woestijngedeelte van de Drie Klimatenkas van de Hortus staat. Hij wordt in het zuiden van Madagaskar aangetroffen. Deze plant heeft grote, dikke en behaarde bladeren, die weerstand bieden aan vraat.

   Kalanchoe beharensis, gefotografeerd bij Tongabony in het zuiden van Madagaskar

  Kalanchoe beharensis, gefotografeerd bij Ihosy in het zuiden van Madagaskar

   In de woestijngedeelte van de Drie Klimatenkas staat ook een grote Kalanchoe beharensis. 

Rijk bloeiend?

Veel planten uit dit geslacht worden als sierplant gekweekt, zoals de Kalanchoe tomentosa (‘pandaplant’), eveneens afkomstig uit Madagaskar, waar hij op kale rotspartijen (‘inselberge’) op de hoogvlakte groeit. Ook Kalanchoe blossfeldiana (‘koraaltop’) wordt veel gekweekt. Hij wordt als rijk bloeiende kamerplant verkocht. Om deze thuis opnieuw in bloei te krijgen, moet u hem een streng regime van lange nachten geven, wat in de huiskamer zelden lukt. In Madagaskar is deze plant bekend van een enkele plek in het noorden.

   Een Kalanchoe tomentosa (Pussy- ear) in knop in het hoogland van het Andringitramassief in Madagaskar

  Eeb bladrozet van Kalanchoe tomentosa (Pussy- ear), gefotografeerd bij Ambatofinandrahana

  De bloemknoppen van de Kalanchoe tomentosa (Pussy ear) in de bergen va van het Andringitramassief staan op het punt om open te gaan.

Moeder van duizenden

Een interessante groep uit dit geslacht zijn de planten uit het subgenus Bryophyllum, dat vroeger als een apart geslacht gerekend werd. Deze planten kunnen vegetatief nakomelingen vormen, doordat er op de bladranden kleine planten ontstaan. Deze vallen na enige tijd af en wortelen. Een bekende plant uit dit ondergeslacht is Kalanchoe daigremontiana (‘mother of thousands’), die ook als sierplant wordt gekweekt. De dikke driehoekige bladeren van deze soort zijn aan de onderkant paars gevlekt.

   Kalanchoe daigremontiana, gefotografeerd in de reptielentuin Madagascar Exotic ten noordoosten van Antananarivo

   Kalanchoe daigremontiana (met bloemknoppen), gefotografeerd in de tuin van Zazamalala bij Morondava

Bijzondere stofwisseling

Op Kalanchoe beharensis is onderzoek gedaan naar de stofwisseling. Men heeft daar de CAM stofwisseling (Crassulacean Acid Metabolism) ontdekt, dat later bij veel planten uit de familie Crassulaceae en andere xerofyten (droogteresistente planten) bleek voor te komen. Deze planten houden overdag de huidmondjes dicht, om uitdroging te voorkomen. Het koolstofdioxide, dat ze nodig hebben voor hun fotosynthese, halen ze ’s nachts binnen via de huidmondjes. Het wordt dan tijdelijk gebonden aan een organisch zuur, om overdag weer vrij te komen en opgenomen te worden in het proces fotosynthese.

Korte dag planten

De meeste Kalanchoe soorten zijn korte dag planten. Dat betekent, dat ze gaan bloeien in een periode van het jaar met korte dagen. In werkelijkheid is niet de lengte van de lichte periode bepalend voor de bloei, maar die van de donkere periode.

Andere soorten uit Madagaskar

Op mijn reizen door Madagaskar heb ik een aantal andere soorten Kalanchoe gezien. Ik laat hier wat foto's van zien.

   Kalanchoe milltii, gefotografeerd in de Hortus

   Bloemen van Kalanchoe millotii

   Kalanchoe orgyalis, gefotografeerd in Madagascar

   Detail van een plant van Kalanchoe orgyalis, met de typische groenbruine bladeren

  Kalanchoe jongmansii (genoemd naar de Nederlandse botanicus Jongmans), gefotografeerd in het Andringitra massief in Madagaskar.

  Bloemen van Kalanchoe jongmansii