Wintergroeiers en wintergroeigebieden
Een ingekorte versie
van dit artikel verscheen in de Plantage Hortus van
december 2006.
In november verliezen de bomen hun bladeren en de kruiden om die bomen
verschrompelen of kwijnen weg. De eerste nachtvorsten doen hun intrede en de
planten, die we vergaten binnen te zetten, zijn dood gegaan. In de maanden die
daar op volgen zijn er zelfs vorstperioden van enkele dagen. Dit is geen periode
voor planten om te groeien. De meeste planten in Nederland en ander landen in de
gematigde streken houden in de winter rust en bewaren hun groei voor warmere
tijden.
Inleiding
Deze vijf gebieden liggen aan de westkant van de continenten tussen de 30 ° en 40 ° (NB of ZB), omdat op de oceanen ten westen van deze gebieden zich in de zomer een stabiel hogedrukgebied ontwikkelt. Mediterrane klimaten hebben vochtige zachte winters en hete, droge zomers.
In figuur 2 en 3 worden de neerslaggegevens van Los Angeles (als voorbeeld van het Californische mediterrane gebied) en Casablanca (als voorbeeld van het Middellandse Zeegbied) gegeven.

Figuur 2. Gemiddelde neerslag per maand (in mm) in het mediterane gebied rondom Los Angeles (bron: http://uk.weather.com/common/home/climatology.html)

Figuur 3. Gemiddelde neerslag per maand (in mm) in het mediterane gebied rondom Casablanca (bron: http://uk.weather.com/common/home/climatology.html)
De Mediterrane gebieden gaan in de richting van de evenaar over in steppes en daarna woestijnen: het Middellandse Zeegebied gaat over in de Sahara, het Californische mediterrane gebied in de Sonora woestijn, het Chileense mediterrane gebied in de Atacama woestijn, het Kaapse gebied in de Kalahari woestijn en het mediterrane gebied van zuidwestelijk Australië in de Grote Victoria woestijn. Ook in deze overgangsgebieden valt de regen voornamelijk in de winter. Er groeien minder planten dan in de mediterrane gebieden, maar ook zij groeien voornamelijk in de winter.
Mediterrane vegetaties
De oorspronkelijke vegetatie is in veel mediterrane gebieden verdwenen door de bevolkingdruk (kappen van de bossen, begrazing door geiten, enz,). Heel kenmerkend voor Mediterrane landschappen zijn vegetaties bestaande uit struiken, met kleine stevige bladeren (ook wel sclerophyllous bush genoemd). De bladeren hebben een dikke cuticula aan de buitenkant, om overmatige uitdroging in de zomer tegen te gaan. Maar ondanks de langdurige droogte in de zomer blijven deze struiken vaak het hele jaar door groen. Heel vaak zijn de struiken ook bestand tegen brand. De aanwezige struiken geven vaak etherische oliën af, om overmatige vraat tegen te gaan. Veel mediterrane kruiden komen daardoor uit dit type vegetatie.
Mediterraan gebied | Aantal endemische plantensoorten (= soorten, die alleen in dat gebied voorkomen | Karakteristieke mediterrane vegetatie |
Middellandse Zeegebied | 11700 | maquis |
Californië | 2124 | chapparal |
Chili | 1957 | matorral |
Kaapgebied | 6210 | fynbos |
Zuidwest Australië | 2948 | kwongan |
Ik wil twee interessante gebieden met winterregens afzonderlijk bekijken, namelijk het Kaapgebied en het Australische mediterrane gebied.
De Kaap en de Karoo
Omdat ik dit gebied wat
uitgebreider beschrijf geef ik wat meer klimaatgegevens. Figuur 4 geeft de
verschillende neerslaggebieden in Zuid- Afrika weer.
Het gebied met winterregens komt overeen met het Kaapgebied en het westelijke deel van de Karoo. In figuur 5 en 6 kunt u de neerslaggegevens van Kaapstad (Kaapgebied) en Springbok (Namaqualand) zien.

Figuur 5. Gemiddelde neerslag per maand (in mm) van Kaapstad (bron: http://uk.weather.com/common/home/climatology.html)

Figuur 6 Gemiddelde neerslag per maand (in mm) van Springbok (bron: http://uk.weather.com/common/home/climatology.html)
In de inleiding vermeldde ik, dat het Kaapgebied een winterregengebied met grote diversiteit is. In figuur 5 wordt het gebied van de Kaapse hotspot weer gegeven.

Figuur 7. Het gebied van de Kaapse hotspot (= gebied met hoge diversiteit). Deze figuur is afkomstig van de website "Welcome to Biodiversity Hotspots" (www.biodiversityhotspots.org)
Het fynbos is de typische vegetatie van het Kaapgebied. Het woord fynbos (met y in plaats van ij) is afgeleid van het Afrikaanse woord fijnbos, maar wordt dus uitgesproken als finbos. Een voorbeeld van het fynbos wordt gegeven in figuur 8.

Figuur 8. Fynbos vegetatie op de Tafelberg bij Kaapstad (Foto: Fred Triep)
Zuidwest Australie
In het zuidwesten van Australië rondom de stad Perth vinden we ook een mediterraan klimaat. Figuur 10 geeft de verdeling van de neerslag over het jaar in Perth weer.
Hoewel een groot deel van dit gebied in cultuur is gebracht, zijn er ook nog gebieden met oorspronkelijke vegetatie. Ook het Australische winterregengebied bezit een hoge diversiteit. Figuur 11 geeft de hotspot van mediterraan Australie weer.

Figuur 11. Het gebied van de hotspot van zuidwest Australië (Deze figuur is afkomstig van de website "Welcome to Biodiversity Hotspots" (www.biodiversityhotspots.org)
De karakteristieke Mediterrane struikvegetatie heet hier kwongan, een benaming die de Aboriginals er aan gaven. In de winter en het voorjaar is deze vegetatie ook heel bloemrijk, onder andere met de bloemen van een aantal Proteaceae, zoals Grevillea, Banksia, Xylomelum en Hakeas. De kwongan is rijk aan planten uit drie families, namelijk de Myrtaceae, de Proteaceae en de Fabaceae. Van de 785 soorten uit de Myrtaceae is 92 % endemisch en van de 684 soorten uit de Proteaceae is 96 % endemisch.
Er bestaat ook variant van de kwongan, waarin kleine boompjes voorkomen. De dominante bomen hierin zijn Eucalyptus soorten (mallee), bomen die met meerdere stammen vanaf het grondniveau groeien. Deze mediterrane vorm van de kwongan wordt de mallee genoemd. Eucalyptus soorten, die in de mallee voorkomen zijn de purple flowered mallee (E. albopurpurea), de darrow leaved red mallee (E. foecunda) n de Fuchsia mallee (E. forrestiana)
Zowel in de kwongan als de mallee komen veel Acacia soorten voor. Van deze soorten uit het zuidwesten van Australië is ook bekend, dat ze voornamelijk in de winter groeien. Van de 397 Acacia soorten uit dit gebied komt 51 % alleen in dit gebied voor.
Literatuur
De kaartjes van de hotspots (de
figuren 7, 9 en 11) zijn afkomstig van de website:
Welcome to Biodiversity Hotspots
http://www.biodiversityhotspots.org/
De neerslagdiagrammen (figuren 2, 3, 5, en 10) in dit verhaal zijn gemaakt op basis van de klimaatgegevens van:Weather.co.uk – Climatology Index Pagehttp://uk.weather.com/common/home/climatology.html
The Seasons
http://www.gardens.ucr.edu/gardens/seasons.html
Bloembollenpagina - Kweken van
wintergroeiers
http://www.bloembol.info/wintergr_n.html
Mediterranean forests, woodlands, and shrub
http://en.wikipedia.org/wiki/Mediterranean_forests%2C_woodlands%2C_and_shrub
Mediterranean Shrublands
http://www.radford.edu/~swoodwar/CLASSES/GEOG235/biomes/medit/medit.html
PlantZAfrica.com Homepage
South African national biodiversity Institute (SANBI)
http://www.plantzafrica.com/
De natuur in Zuid- Afrika
http://www.ecocam.com/natuur/Zuid-Afrika.html
Zuid- Afrika.Flora
http://www.zuid-afrika.nl/id/1/87/flora_in_zuid-afrika.html
Southwest Australia
http://en.wikipedia.org/wiki/Southwest_Australia
http://www.nacc.com.au/kwongan/