Buxus

Een ingekorte versie van dit artikel verscheen in de Hortuskrant van december 2008.

Klasse	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade	Bedektzadigen
Clade	Nieuwe Tweezaadlobbigen
Orde	Buxales
Familie	Buxaceae (Buxusfamilie)
Geslacht	Buxus
Soort	Buxus sempervirens

Taxonomische indeling van Buxus

Geknipt voor elke tuin- veelzijdig buxus geeft tuinstijl karakter. Kippen, ankers, kegels of 'gewoon'een heggetje. De buxus kent vele verschijningsvormen en is de gangmaker voor allerlei tuinstijlen. Eenvoudige patronen, zoals een vogel of een anker, kunnen in twee of drie groeiseizoenen gevormd worden.
In de Hortus was het voorheen de afscheiding van de perken van het Halfrond. Bijzonderheden over dit veelzijdige struikje worden beschreven in dit verhaal.

De buksboom wordt in de symmetrische opgebouwde Franse baroktuinen veel gebruikt om perken af te schermen.

In de Hortus fungeerden de Buxus struikjes als afscheidingen in het Halfrond, totdat de Buxusvlinder toesloeg. Nu wordt een andere plant als afscheider gebruikt,

In de Historische Tuin Aalsmeer heeft men met Buxus struikjes de naam van de tuin geschreven.

De kleine struik kan ook in vormen worden geknipt. Eenvoudige patronen, zoals een vogel of een anker, kunnen in twee of drie groeiseizoen uit stekken gevormd worden. Moeilijke modellen (zoals de stoel op foto hieronder) vergen wel tien jaar.
In de Historische Tuin Aalsmeer worden een aantal traditionele vormen van de Buxus gekweekt, zoals de wieg, het anker, de zeilboot en de vogel (kip of pauw).

Onderstaande foto's zijn gemaakt in de Historische Tuin Alkmaar.

Stoel, gevormd uit Buxus struikjes

Zeilboot, gevormd uit Buxus struikjes

Twee kippen, gevormd uit Buxus struikjes.

Pauw, gevormd uit Buxus struikejes

Spiraal, gevormd uit Buxus struikjes

De buxus krijgt zijn eerste snoeibeurt bij voorkeur voor de zomer, liefst begin mei. Dan loopt de plant nog geen gevaar om door de zon te verbranden. Een tweede snoeibeurt kan eventueel in september plaatsvinden.

Buxus zaait twijfel

Tot het geslacht Buxus behoren ongeveer dertig soorten. Er zijn in de loop der eeuwen wel negentig soorten beschreven, maar een groot deel daarvan is waarschijnlijk niet geldig. Het geslacht Buxus komt voor in Midden- en Zuid- Amerika, Afrika, Azië, Afrika en het Middellandse Zeegebied. De bekendste soort is B. sempervirens, die in zuid- Europa en Turkije in het wild voorkomt.
Het geslacht Buxus wordt samen met de geslachten Notobuxus, Pachysandra, Sarcococca en Styloceras tot de familie Buxaceae (Buxusfamile) gerekend. De planten uit deze familie zijn groenblijvende struiken of kruidachtige planten. Er is nog veel twijfel onder botanici over de exacte plaats van deze familie in de orden van de Tweezaadlobbigen Planten.(Dicotylen).

Giftig of gezond?

De tegenover elkaar staande bladeren zijn gaafrandig, elliptische en leerachtig. Ze blijven in de winter aan de struik zitten. De geelgroene bloemen zijn onopvallend en zitten als brede kluwens in de bladoksels. Er zijn aparte mannelijke en vrouwelijke bloemen, maar de buxus is eenhuizig: mannelijke en vrouwelijke bloemen zitten op dezelfde plant. De struiken bloeien in de periode maart/april.
De buxus heeft naast zijn waarde in de tuin ook andere gebruikswaarden. In de katholieke kerk werd hij vaak als vervanger van de palmtak gebruikt, omdat deze laatst in de gematigde en koude streken niet gemakkelijk te krijgen was. Buxusextracten zijn ook al eeuwen medicinaal gebruikt en zouden tegen verschillende kwalen helpen. In Frankrijk worden buxusbladeren gekookt en dit aftreksel zou helpen tegen griep en andere ziekten. Er zijn echter ook berichten, dat buxine, het alkaloïde dat in het extract zit, in hoge concentratie dodelijk kan zijn bij paarden en varkens.
De buxusstruik levert hard hout, dat gebruikt wordt om schrijftabletten en blaasinstrumenten uit te maken.

Literatuur

Buxus
http://nl.wikipedia.org/wiki/Buxus

Buxus sempervirens
http://www.buxushof.nl/

Leni Duistermaat
Heukels Flora van Nederland, 24^e druk
Wolters- Noordhoff, 2020
ISBN 978 90 01 58956 1

Stevens, P.F. (2001 en later).
Angiosperm Phylogeny Website, Version 14, July 2017
http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/