Dit  artikel verscheen eerder in het Hortus Magazine van december 2015

Klasse	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade	Bedektzadigen
Clade	Eudicots (Nieuwe Tweezaadlobbigen)
Clade	Lamiiden
Orde	Lamiales
Familie	Lamiaceae (Lipbloemenfamilie)
Geslacht	Mentha (Munt)
Soort	Mentha X piperita (hybride: pepermuntplant)

Taxonomische indeling van Mentha X piperita

Tandpasta, kauwgom, snoep, thee: in veel dagelijkse producten die we gebruiken, is pepermunt verwerkt. Ook vlinders zijn blij met de pepermuntplant. Maar pas op voor darmkrampen en hartkloppingen!

Pepermunt, wie kent het niet? We eten het als snoepje, gebruiken pepermuntblaadjes in gerechten en thee, een munt wordt vaak verwerkt in cosmetica en parfum.
Pepermunt wordt gemaakt uit pepermuntolie, die gewonnen wordt uit de bladeren van de pepermuntplant. De pepermuntplant (Mentha x piperita) is een kruising van de watermunt (Mentha aquatica) en de aarmunt (Mentha spicata). Het zaad van deze plant vertoont weinig kiemkracht, wat er op wijst dat de oudersoorten bijna aparte soorten zijn. Door het slechte  zaad kan de plant alleen worden gekweekt door uit de wortelstokken nieuwe planten te laten groeien. Een vergelijkbaar voorbeeld in de dierenwereld, waar de soortvorming bijna volledig is, vinden we bij het paard en de ezel: zij kruisen met elkaar, wat het muildier en de muilezel oplevert, maar ook deze hybriden krijgen geen nakomelingen.

Het geslacht munt komt voor in Europa, Azië, Afrika, Australië en Noord- Amerika en is dus bijna kosmopolitisch (subkosmopolitisch). De meeste muntsoorten komen in een vochtige omgeving voor.

   Een historische tekening van de pepermuntplant 

   Een pepermuntplant uit een stadstuintje in Dordrecht

Kruisingen

Door de overgangen tussen de verschillende vormen is het moeilijk om het exacte aantal soorten in het geslacht munt aan te geven. Onderzoekers onderscheiden dertien tot achttien soorten, waarvan een aantal gemakkelijk in de natuur hybridiseert.
Er zijn naast de pepermuntplant meer kruisingen van muntsoorten onderling bekend. De wollige munt (Mentha x rotundifolia) is een kruising van de hertsmunt (Mentha longifolia) met de witte munt (Mentha suaveolens). Daarnaast is er nog de kransmunt (Mentha x verticillata), een kruising van M. aquatica en M. arvensis en de gembermunt of edelmunt (Mentha x gentilis), een kruising van M. arvensis en M. spicata.

Het plantengeslacht Mentha behoort tot de Lipbloemenfamilie (Lamiaceae), een kosmopolitische plantenfamilie. De planten uit deze familie zijn gekenmerkt door tweezijdig symmetrische bloemen, bestaande uit een bovenlip en een onderlip. De bovenlip en de onderlip zijn ontstaan door vergroeiing  van de vijf kroonbladeren. Ook de kelkbladeren zijn vergroeid. De bladeren staan tegenover elkaar langs de stengels, die vaak vierkant van vorm zijn. Bij de muntsoorten is de kleur van de bloem wit tot paars.
Veel planten uit deze familie bezitten aromatische stoffen, die door de mens als kruid worden gebruikt: basilicum, munt, rozemarijn, majoraan, oregano, hyssop, thym en lavendel.

De muntsoorten bezitten als geurende stof menthol, dat in de pepermuntolie terecht komt na extractie van de bladeren en de stengels. Pepermuntolie wordt gewonnen door stoomdestillatie: de muntbladeren worden in ketels met water gedaan, waarin stoom wordt geblazen. De olie, die uit de bladeren komt, wordt meegenomen met de waterdamp. Na afkoeling wordt de olie, die op het water blijft drijven, gescheiden van de waterige substantie.

Een frisse, zoete smaak

De pepermuntolie bevat menthol, menthon, neomenthol en isomenthol, waarvan menthol het belangrijkste bestanddeel is. Menthol is een monoterpeen, een organische verbinding die ons lichaam zou helpen om bacteriën en virussen te verdrijven. Monoterpenen zijn vluchtig vloeistoffen,  die bij veel planten verantwoordelijk zijn voor geurende bloemen of bladeren. De pepermuntolie wordt gebruikt voor de productie van snoep, thee en tandpasta.

De bladeren van de muntsoorten worden tot olie geperst, maar ook vers of gedroogd gebruikt in gerechten. Dit  geeft een frisse zoete smaak aan het eten, met een koele nasmaak. Munt wordt veel gebruikt in de keuken van het Midden- Oosten, zoals in lamsgerechten. In Angelsaksische landen wordt munt gebruikt in muntsaus en mintjelly. Daarnaast wordt munt gebruikt in thee (onder andere in de Touareg of Marokkaanse thee uit Noord- Afrikaanse landen) en in alcoholische dranken zoals mint julep, mojito, de likeur creme de Menthe en in de cocktail grashopper.

Allergische reactie

Pepermuntolie en menthol worden ook gebruikt als “smaakmakers” bij mondspoelers, tandpasta, kauwgom, desserts en muntchocola. Pepermunt als snoep bevat naast de pepermuntolie ook nog suiker, gelatine en arabische gom. Munt wordt ook gebruikt  als traditioneel medicinaal kruid,, onder andere tegen maag-  en hoofdpijn. Menthol en pepermuntolie worden gebruikt in de productie van cosmetica en parfums.
Sommige mensen kunnen allergisch reageren op producten van de munt. Dat uit zich in  darmkrampen, diarree,  hoofdpijn of hartkloppingen. Menthol en de ander terpenen oxideren gemakkelijk  in de huid en de oxidatieproducten zijn waarschijnlijk de oorzaak van de klachten.
Muntplanten zijn voor bepaalde vlinders belangrijk als waardplant. De rupsen van bijvoorbeeld de vaalgele hermelijnvlinder (Spilarctia luteum), een mot die voorkomt van Turkije tot China, leven op de muntplant.

In de Hortus treft u behalve de pepermuntplant ook de watermunt (Mentha aquatica) aan, die groeit in het duinven tussen de andere duinplanten.

Literatuur

C. Kalkman
Planten voor dagelijks gebruik- Botanische achtergronden en toepassingen
KNNV

Angiosperm Phylogeny Group
www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/

Mentha- Wikipedia
en.wikipedia.org/wiki/Mentha

Pepermuntolie – Wikipedia
http://nl.wikipedia.org/wiki/Pepermuntolie

Menthol – Wikipedia
nl.wikipedia.org/wiki/Menthol

Pepermunt (snoep)
nl.wikipedia.org/wiki/pepermunt_snoep