Nieskruid (Helleborus)
Dit artikel verscheen in de Plantage Hortus van maart
1996
| Klasse | Spermatopsida (Zaadplanten) |
| Clade | Bedektzadigen |
| Clade | Eudicots (Nieuwe Tweezaadlobbigen) |
| Orde | Ranunculales |
| Familie | Ranunculaceae (Ranonkelfamilie) |
| Geslacht | Helleborus (Nieskruid) |
| Soort | Helleborus niger (Kerstroos) |
Taxonomische indeling van Helleborus niger (Kerstroos)
De kerstroos is een plant, die behoort tot het geslacht Nieskruid (Helleborus).
Tot dit geslacht behoren 11 soorten, die in Europa van nature groeien in bergachtige
streken (Alpen, Balkan) van Midden tot Zuid- Europa. Dit geslacht behoort tot de familie Ranunculaceae
(Ranonkelfamilie). Evenals de andere soorten van deze familie bezitten de planten bloemen
met kelkblaadjes, die lijken op kroonblaadjes. De kroonblaadjes zijn in deze familie vaak
tot honingbakjes vervormd. Bij het geslacht Helleborus is dit ook het geval. Er zijn 5 tot
7 gekleurde kelkblaadje, waarvan de kleur varieert van wit tot purper. Een ander kenmerk
van dit geslacht zijn de diep ingesneden waaiervormige bladeren.
De reden, dat ik in deze krant aandacht aan dit geslacht besteed, is dat de kerstroos en zijn verwanten tot de stinseplanten gerekend worden. Een aantal soorten van dit geslacht is buiten het oorspronggebied geïntroduceerd, omdat het sierplanten zijn, die in de nieuwe gebieden ook het klimaat (vorst) konden weerstaan. Soms bleken deze planten zich in de nieuwe gebieden ook te verwilderen
Een bloeiende kerstroos in de rotstuin van de hortus (Helleborus niger)
Een kerstroos (Helleborus niger) met vruchten
De bekendste plant uit dit geslacht is de kerstroos (Helleborus niger), die al
eeuwenlang aangeplant werd in stinsen en andere tuinen. Hij komt oorspronkelijk uit de
Alpen (van Frankrijk tot aan Slovenië en van Zuid- Duitsland tot Noord- Italië). Ook nu
is deze plant nog steeds een populaire tuinplant, die zijn populariteit waarschijnlijk te
dank heeft aan zijn bloei in de winter. De bovengrondse delen van deze plant zijn in de
vroege winter verdwenen. In de periode van januari tot april komen de nieuwe bladeren
boven de grond en dan kan deze plant met grote witte tot rozerode bloemen bloei-en. De
zwarte wortelstok van deze plant is erg giftig en staat bekend als de 'black hellebore'.
Deze wortelstok bevat glycosiden, die in hoge dosis gevaarlijk zijn voor het hart, maar
volgens sommige mensen zouden lage doses van deze glycosiden gunstig voor de hartwerking
kunnen zijn. De kerstroos kunt u in de Hortus vinden in het perk naast de Mexicaanse kas.
Een andere plant uit het geslacht Helleborus, die in Nederland is uitgeplant, is het stinkende nieskruid (H. foetidus). Deze plant is afkomstig uit Zuidwest Europa (tot aan Belgie). Ook deze plant is heel giftig, zelfs de gedroogde delen. Het werd vroeger gebruikt als middel tegen wormen en luizen. Bij deze plant verdwijnen de bovengrondse delen niet gedurende de winter. Deze plant kunt u in de Hortus in hetzelfde perk als als de H. niger aantreffen.
Hyperlinks naar interessante websites
Meer informatie over de verschillende Nederlandse soorten van het geslacht Helleborus kunt u onder andere vinden op: