De Indigostruik (Indigofera tinctora)

Dit artikel verscheen in de Hortuskrant van maart 2004. In diezelfde krant verscheen ook een algemeen artikel van mij over verfstoffen uit planten.

door Fred Triep

In dit themanummer over verfstoffen vraag ik uw aandacht voor  de indigo struik. Uit de bladeren van deze struik werd gedurende eeuwen de stof indican gehaald. Door oxidatie aan de lucht werd deze stof omgezet in de blauwe kleurstof indigo, waarmee stoffen blauw werden gekleurd. De kleurstof wordt tegenwoordig synthetisch bereid en onder andere gebruikt om spijkerbroeken blauw te verven.

De indigostruik (Indigofera tinctoria) is één van de ongeveer zeshonderd soorten uit het geslacht Indigofera. Het is een plant uit de grote familie van Vlinderbloemigen (Fabaceae). De struik heeft kleine blaadjes en de bloemen bestaan uit vijf delen, die tezamen een vlindervormige bloem vormen. De indigostruik wordt een á twee meter hoog. De struik komt oorspronkelijk uit India, van waaruit hij werd verspreid over grote delen van Zuid- Azië.  De verschillende soorten van het geslacht Indigofera komen over het hele gebied van de Tropen en de Subtropen voor.

De struik is al 5000 jaar in gebruik als leverancier van kleurstof. De populariteit en de economische waarde van de plant bereikte zijn hoogtepunt in de Middeleeuwen. De verkoop van indigo naar Europese landen werd gedurende een eeuw door kwekers van wede tegengehouden, omdat dat hun cultuur bedreigde. Maar vanaf de zestiende eeuw lukte dat niet meer.  De opbrengst van indigo uit de indigostruik is vele malen hoger dan die uit de wede. Daarnaast werd de indigostruik ook naar de Nieuwe Wereld gebracht en begon de productie van indigo in South Carolina.

Het pigment indican komt uit de bladeren en de takken van de indigostruik. Deze stof wordt uit de plant vrijgemaakt, door de bladeren en de takken fijn te maken  en te mengen met water. Deze oplossing moet een halve dag staan. Het mengsel is dan kleurloos, maar onder invloed van de zuurstof uit de lucht wordt het kleurloze indican omgezet in de blauwe kleurstof indigotine. Om deze omzetting te versnellen, werd het water regelmatig bewogen.

Indigo kan ook uit de andere soorten van het geslacht Indigofera worden gehaald. De pre-Columbiaanse indianen op het schiereiland Yucatan gebruikte al indigo als verfstof, voordat de Europeanen het naar de Nieuwe Wereld hadden gebracht. De struik, die de indianen de indigo leverde, was Indigofera suffuticosa (Guatemalaanse indigo). Naast deze struik werden ook de soorten I. arrecta en I. caroliniana gebruikt voor de productie van kleurstoffen.

Het commerciële gebruik van de indigostruik werd in de negentiende eeuw beëindigd, toen William Perkin in 1856 de kleurstof kon synthetiseren. Vrij snel daarna begonnen fabrieken in Duitsland een indigo te fabriceren, dat stabieler was dan dat uit de plant.

De indigostruik wordt ook gebruikt voor medicinale doeleinden. Chinezen gebruikten delen van deze struik om de lever te zuiveren, het bloed te ontgiften en om pijn en koorts te verminderen. Van de wortel van de verwante Zuid Afrikaanse soort I. patens wordt een poeder gemaakt om kiespijn te verlichten.

In de Hortus kunt u de indigostruik vinden in de educatieve kas.

Literatuur

R.W. Schery
Plants for Man
Prenti
ce- Hall, 1956

Rob van der Hoeden
Plantaardigheden-  Aardigheden over planten- Verfplanten
http://www.plantaardigheden.nl/aardig/aardigheden/verfplanten.htm


Deze pagina is als nieuwe pagina aangemaakt op vrijdag 12 maart  2004.

Voor aanvullingen of reacties, stuur mij een email:

Stuur je reactie ! email: Fred Triep

Terug naar (Return to): Terug naar: