|
|
||
Een ingekorte versie van dit artikel verscheen eerder in de Hortuskrant van september 2011
door Fred Triep
|
In de gerestaureerde Palmekas staan (vanaf medio oktober 2011) twee exemplaren van een cycadee met de naam Encephalartos senticosus. Een waardige vertegenwoordiger van één van de oudste plantengroepen ter wereld. |
Cycadeeën of ’palmvarens’
(orde Cycadales) vormen een primitieve
groep zaadplanten, die samen met de naaldbomen en nog wat andere groepen tot de
naaktzadigen (Gymnospermen) behoren.
Ze hebben qua verwantschap niets met palmen te maken, dat zijn bedektzadige
planten (Angiospermen). Het enige, dat
ze gemeen hebben met palmen, is hun groeiwijze: een stam, met aan de top een
krans van bladeren. De bladeren zijn veervormig onderverdeeld in talloze
blaadjes (pinnae).
De eerste
cycadeeën verschenen omstreeks 240 miljoen jaar geleden. Deze plantengroep had
zijn hoogtepunt in de geologische perioden Trias (225- 190 miljoen jaar geleden)
en Jura (190– 136 miljoen jaar geleden). Daarna nam het aantal soorten en
individuen af. Nu bestaan er nog 305 soorten
Cycadales. Hun verspreiding is nu beperkt tot tropische of
subtropische streken, waar de status ‘kwetsbaar’ of ‘bedreigd hebben.
Alle cycadeeën
zijn tweehuizig, dat wil zeggen dat er aparte mannetjes en vrouwtjes zijn. De
voortplantingsorganen zijn grote kegels, die boven op de stam gevormd worden.
Vroeger dacht men dat alle naaktzadige planten door de wind bestoven worden,
maar nu weten we dat bij de bestuiving van cycadeeën kevers een rol spelen. In
de vroege ochtend verspreiden zowel de mannelijke als de vrouwelijke kegels een
namaak- hormoon, dat de kevers aantrekt.
Broodje boom
De huidige groep planten - ook wel “levende fossielen” genoemd - wordt ingedeeld in 2 families: Cycadaceae en Zamiaceae. Encephalartos senticosus behoort tot de familie Zamiaceae. Bij deze familie bezitten de planten blaadjes, die meerdere parallelle nerven bezitten.
 |
Klik op de thumbnails als
je de grote foto wilt zien
Links: De blaadjes van Encephalartos senticosus hebben gelijkwaardige parallele nerven, zoals bij alle planten uit de Zamiaceae Foto: Fred Triep |
Tot de Zamiaceae behoren 8 geslachten, waaronder het geslacht Encephalartos. De 66 plantensoorten uit dit geslacht komen allemaal voor in Afrika ten zuiden van de Sahara. In hun verspreidingsgebied worden de planten uit dit geslacht ‘broodbomen’ genoemd, omdat uit het centrum van de stam een broodachtig zetmeelrijk voedsel bereid kan worden. Maar daarnaast worden deze planten tegenwoordig vooral gewaardeerd voor hun sierwaarde.
Geroofd voor de handel
E. senticosus komt voor in Zuid- Afrika vanaf noordelijk KwaZulu-Natal tot in Swaziland. Daar groeien ze op stenige hellingen in een droge habitat met struiken. Ook deze cycadee wordt bedreigd, er komen nog maar 5.000 tot 10.000 exemplaren voor en het aantal neemt af. De IUCN (=International Union for the Conservation of Nature and natural resources) heeft de plant de status ‘kwetsbaar’ gegeven. Ze worden vooral bedreigd door roof van volwassen planten voor de sierplantenhandel.
 |
Klik op de thumbnails
als je de grote foto's wilt zien
Links: Een
Encephalartos senticosus (met voortplantingskegel) in de tuin van de
Hortus in Amsterdam Foto's : Fred Triep |
 |
E. senticosus heeft bladeren, die 110
tot 180 cm lang zijn. Deze bladeren zijn in talloze kleine langwerpige blaadjes
verdeeld rond een geelgroen bladsteel.
In de Hortus
staat een exemplaar in de gerestaureerde Palmenkas.
Literatuur
The Cycad Society
of South Africa
http://www.cycadsociety.org/
Cycad
taxonomy
http://www.plantapalm.com/vce/taxonomy/genera.htm
http://www.mapress.com/phytotaxa/content/2011/f/pt00019p070.pdf
Cycad,
Wikipedia
http://en.wikipedia.org/wiki/Cycad
Jolivet, P. (2010)
Cycads and beetles: recent views on pollination.
The Cycad Newsletter,
28:
3-7
Africa Cycads
http://www.wild-about-you.com/AfricaCycads.htm
Deze pagina is nieuw aangemaakt op zondag 18 september 2011.
Voor aanvullingen of reacties, stuur mij een email:
email:
Fred Triep
| Terug naar (return to): | Terug naar: |